Een dagje meelopen met de sociaal-juridische medewerkers van STIL

Donderdag 12 november 2015

Het sociaal- juridisch spreekuur bij STIL is een keer in de twee weken op donderdag van 9.30 tot 11.30. In de wachtkamer worden mensen met koffie en thee opgevangen door de baliemedewerker, die naam en telefoonnummer en onderwerp van de vraag vast op het intakeformulier invult. De vaste
medewerkers en de vrijwilligers gaan vervolgens met de mensen in gesprek. Een vrijwilliger heeft ongeveer vijf cliënten waar zij het dossier van bijhoudt, aan wie ze advies geeft en van wie ze vragen beantwoordt. Vaste medewerkers Hermien, Marcel en Claire hebben twintig tot dertig cliënten en zijn als achterwacht altijd beschikbaar voor vragen van de vrijwilligers.

Vergunning in Italië

Vandaag liep ik mee met vrijwilliger Leo. Hij is een keer in de twee weken aanwezig bij STIL. Ons eerste gesprek betrof een adviesvraag van een jongeman uit Iran. Hij sprak een beetje Nederlands en redelijk Engels. Hij werd vergezeld door een jongen van de sportschool waar hij worstelt, die hem hielp met vragen stellen. De jongeman had een verblijfsvergunning voor Italië, geldig tot 2017. Hij was echter al ruim drie jaar in Nederland. Hij zei een paar keer dat hij echt niet terug kan naar Italië, want hij heeft daar problemen met de georganiseerde misdaad. Het is er erg onveilig voor hem, blijkbaar staan ze hem naar het leven. Leo vertelt dat de kans nihil is dat de jongen een Nederlandse verblijfsvergunning kan krijgen, de IND zal hem terugsturen naar Italië. Zijn advies is om een hoofdadres in Italië te regelen, zodat hij hier staat ingeschreven en na 2017 langdurig ingezetene kan worden. Daarna kan hij dan legaal in Nederland verblijven en werken. Een andere mogelijkheid is een verblijfsvergunning aanvragen op basis van een relatie, maar dit moet of met een partner zijn, of met eerste of tweedegraads familie. En op dit moment zit dat er voor de jongen niet in. Leo en ik geven de twee vriendelijke jongens een hand en ze vertrekken, niet veel verder geholpen maar wel weer wat informatie rijker. Leo laat vervolgens zien hoe hij het gesprek registreert in de database. Hierna gaat hij even praten met een van zijn vaste cliënten.

Op zoek naar een slaapplek

Ik ga ondertussen bij Hermien zitten. Ze vertelt dat de meeste vragen die bij het spreekuur binnenkomen gaan over de procedures waar mensen aan willen beginnen of al in zitten. Ook gaan veel vragen over (nood)opvang. Het lastigst is het wanneer iemand voor dezelfde nacht nog een slaapplek moet hebben. Dan moet je gaan rondbellen met de verschillende instanties in Utrecht en de particulieren in het netwerk dat STIL de afgelopen jaren heeft opgebouwd. En als het niet lukt, is het heel naar om iemand teleur te moeten stellen. Ik vraag aan Hermien of het wel eens gebeurt dat je
tijdens een gesprek denkt: dit verhaal klopt echt van geen kant, of dat je veel tegenstrijdigheden tegenkomt. En zo ja, hoe je hier dan mee omgaat. Hermien moet even lachen om de vraag en vertelt dan geëngageerd: "In principe staan we altijd open voor het verhaal van de cliënt. Als mensen al
liegen, dan zullen ze hier altijd een reden voor hebben. Oordeel niet, laat niet merken dat je twijfelt aan wat de cliënt vertelt. Wel kun je op rustige toon zeggen dat mensen altijd later nog iets aan hun verhaal kunnen toevoegen, als ze zich bijvoorbeeld nog iets anders herinneren. Ook kun je zeggen dat
het voor ons fijn is om zoveel mogelijk informatie te hebben over de situatie van cliënt, om hem of haar zo goed mogelijk te kunnen helpen."

Terug naar Ghana

Leo vraagt of ik nog een gesprek bij wil wonen, ditmaal met een van zijn vaste cliënten. Het gaat dit keer om een Ghanese man van ruim zestig. Hij is in 1991 naar Nederland gekomen, is hier getrouwd en in 1994 werd zijn zoon geboren. Zes jaar heeft hij gewerkt, totdat in 2000 zijn paspoort werd
ingenomen op het politiebureau in Utrecht. Hij heeft dit gek genoeg nooit terug gekregen. Nu wil de man graag zijn pensioen uitbetaald krijgen, maar het pensioenfonds vraagt om identificatie. STIL helpt hem hiermee. Als hij het geld heeft, wil hij terug naar Ghana. Hij heeft zijn bezittingen zelfs al naar Ghana opgestuurd, want hij kan zijn huur niet meer betalen en moet uit zijn woning. Leo vertelt dat als je ongeveer dertig jaar in Nederland bent, er een kans is dat de overheid zegt dat het nu geen zin meer heeft om je terug te sturen. Dan zou de man nog zes jaar moeten wachten, in de illegaliteit, en
dat is hem teveel. Leo adviseert hem om zijn identiteit te proberen te bewijzen door middel van zijn naam op de geboorteakte van zijn zoon, die wel een verblijfsvergunning heeft, en door foto's te laten zien waar ze beide op staan. Over twee weken hebben ze een nieuwe afspraak.

Cliëntoverleg

Na de lunch is er cliëntenoverleg. Alle mensen die langs zijn gekomen tijdens het spreekuur worden kort besproken. Er wordt besloten of STIL nieuwe mensen kan helpen, en zo ja, wie van de medewerkers hem of haar gaat begeleiden. Ook vertellen de medewerkers elkaar kort hoe de huidige cliënten ervoor staan. De taken worden verdeeld. Gemma, de coördinator van STIL, vertelt me dat zo'n overleg vaak lang kan duren. Maar omdat het vandaag relatief rustig was tijdens het spreekuur, zijn we na een dik uur klaar.

Samenvattend

Een inspirerend dagje meelopen. Het lijkt me af en toe lastig om de persoonlijke, vaak heftige verhalen toch op enige afstand te houden, zodat je iemand professioneel kunt helpen. Hermiens uitspraken blijven me bij: iedereen verdient een luisterend oor en hulp in noodsituaties. Mensen komen bij STIL nadat ze hun verhaal al aan allerlei instanties hebben moeten vertellen. Vaak moet je bewijzen dat je niet liegt. Bij STIL gaan de medewerkers uit van jouw verhaal, en proberen ze je vanaf daar verder te helpen.